Insulin là tên một chất được tiết ra từ tuyến tụy. Theo các chuyên gia, đây là yếu tố duy nhất trong cơ thể có khả năng hạ đường huyết. Vì các nguyên nhân khác nhau, chỉ số insulin có sự biến đổi khiến người bệnh mắc đái tháo đường ở nhiều mức độ. Vậy, insulin hoạt động như thế nào? Các bao nhiêu loại insulin? Mời bạn đọc tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
Nội dung chính:
Insulin là gì? Hoạt động như thế nào?
Insulin là một loại hormone có vai trò quan trọng trong cơ thể. Theo các nghiên cứu, chúng được tiết ra từ tế bào Beta, chiếm 60% đảo tụy Langerhans. Chúng có mặt trong sự chuyển hóa carbohydrate, các mô mỡ và gan sang một loại năng lượng khác để duy trì hoạt động trong cơ thể. Hơn nữa, hormone này cũng là tác nhân số 1 có chức năng điều chỉnh lượng đường trong máu.
Sau khi hấp thụ thức ăn, cơ thể bắt đầu quá trình tiêu hóa. Các thức ăn được chuyển đổi thành glucose và làm tăng chỉ số đường huyết. Ngay lúc này, cơ thể truyền một tín hiệu đến tuyến tụy để sản sinh insulin nhằm kiểm soát nồng độ glucose.
Khi đó, glucagon đã bị ức chế, insulin sẽ kích thích các tế bào ở khắp cơ thể thụ đường trong máu để làm năng lượng. Ngoài ra, lượng đường dư thừa được dự trữ trong cơ và gan ở dạng glycogen. Nhờ hoạt động của insulin, nồng độ đường huyết được giảm đi.
Cơ chế bài tiết insulin
Hoạt động bài tiết insulin được diễn ra trong tế bào, phosphoryl hóa glucose thành glucose-6-phosphate nhờ glucokinase. Quá trình phosphoryl hóa có ngưỡng cho chuyển hóa glucose ở tế bào beta. Đây chính là cơ chế chính của sự nhạy cảm glucose bài tiết ra insulin.
Có thể nói, tế bào Beta rất nhanh nhạy khi nó có khả năng tiết insulin nhiều hơn khi nồng độ glucose đang tăng cao. Ngược lại, ức chế chúng khi lượng đường trong máu thấp. Bên cạnh đó, tế bào alpha lân cận sẽ nhận tín hiệu từ Beta để điều tiết glucagon nhưng theo hướng ngược lại. Sự hoạt động của insulin và glucagon trong kiểm soát chỉ số đường huyết được gọi là cơ chế cân bằng nội môi glucose.
Cấu tạo của insulin
Insulin có cấu trúc là một polypeptide gồm 1 chuỗi A có 21 axit amin và 1 chuỗi B có 30 axit amin, 1 cầu nối disulfur ở trong chuỗi A, cùng 2 cầu nối disulfur nối ở giữa chuỗi A và chuỗi B.
Vai trò của insulin
Hoạt động của insulin có ý nghĩa đối với chỉ số đường huyết trong máu. Theo đó, nếu nồng độ chất này bị sụt giảm và mất đi, cơ thể sẽ mắc bệnh đái tháo đường. Đây là tình trạng chỉ số glucose trong máu tăng quá cao, ảnh hưởng đến tim mạch và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Để thực hiện nhiệm vụ này, insulin đã tác động tích cực lên quá trình chuyển hóa tinh bột, protein và lipid trong cơ thể.
Trong chuyển hóa tinh bột
Tinh bột khi hấp thụ vào cơ thể sẽ chuyển hoá thành glucose với nồng độ cao. Do đó, insulin được bài tiết ra nhiều hơn để chuyển hoá nó sang dạng khác. Phần lớn chúng được đưa về dạng glycogen trong gan để dự trữ. Khi chỉ số đường huyết giảm, insulin đang bị ức chế, glycogen sẽ được giải phóng trở lại thành glucose.
Khi cơ thể thiếu đi insulin, glucose không được chuyển hóa thành năng lượng có thể gây ra hiện tượng toan máu. Hơn nữa, theo các chuyên gia, nếu đường trong máu đang tăng cao mà tế bào không thể hấp thụ chúng sẽ khiến cơ thể đi vào hôn mê và có thể tử vong.
Trong chuyển hoá protein
Nghiên cứu cho thấy, insulin có thể đẩy nhanh quá trình tổng hợp cũng như dự trữ protein. Sau bữa ăn, protein, chất béo cùng carbohydrate được giữ lại trong mô. Điều này cần sự trợ giúp của hormone insulin.
- Insulin làm cường vận chuyển amino acid đến tế bào. Trong đó, valine, isoleucine, phenylalanine vận chuyển mạnh mẽ nhất.
- Insulin giúp tăng cường dịch mã nhằm tạo ra protein mới nhờ hoạt động của ribosome.
- Theo các tài liệu nghiên cứu, insulin có thể ức chế các dị hóa protein nên giảm được tỷ lệ amino acid giải phóng từ tế bào, điển hình là từ tế bào cơ.
Như vậy, insulin là hormone không thể thiếu được trong việc hình thành, tổng hợp, dự trữ nguồn protein cho cơ thể. Do đó, nếu thiếu hụt chất này, cơ thể sẽ trở nên yếu ớt, các cơ hoạt động kém linh hoạt. Đây chính là lý do tại sao những người bệnh đái tháo đường lại sụt cân nhanh đến vậy.
Trong chuyển hóa lipid
Glucose được chuyển hóa thành năng lượng để cung cấp cho các cơ quan khác nhờ hoạt động của insulin. Do đó, khi thiếu hụt chất này, lượng glucose sẽ bị dư thừa sẽ được đưa đến mô mỡ dưới dạng axit béo. Gan là cơ quan tiếp nhận chúng và chuyển hóa thành lipoprotein làm nồng độ lipid tăng đột ngột và gây ra xơ vữa động mạch.
Chỉ số insulin bình thường
Để cơ thể hoạt động khỏe mạnh, các chỉ số cần được kiểm soát. Đối với insulin cũng vậy, cơ thể cần một lượng insulin nhất định để đảm bảo năng lượng và hạn chế sự dư thừa gây ra nhiều biến chứng.
Với vai trò quan trọng trong việc chuyển hóa các chất mỗi ngày, chỉ số insulin ở người bình thường trong khoảng 43-208μmol/L hoặc 6-29μIU/mL. Tuy nhiên, khi thực hiện các nghiệm pháp làm tăng lượng glucose máu bằng đường uống, chỉ số insulin rơi vào khoảng 60 đến 120 mU/L.
Đây là các chỉ số đã được nghiên cứu và dùng để so sánh trong các trường hợp xét nghiệm u và kháng insulin. Theo các chuyên gia, nồng độ hormone này tăng cao do các khối u, chứng béo phì, hội chứng không dung nạp fructose, galactose,… Mặt khác, các trường hợp suy giảm insulin lại xuất phát từ suy giảm chức năng ở tuyến yên, tiểu đường, đường huyết cao.
Các loại insulin
Insulin được sử dụng trong điều trị bệnh đái tháo đường. Tùy vào tình trạng của bệnh nhân mà các bác sĩ sẽ có phác đồ và lựa chọn loại phù hợp.
Insulin tác dụng tức thì
Đây là loại insulin có thể bắt đầu hoạt động ngay sau 15 phút kể từ khi được tiêm vào cơ thể. Trong 1 giờ đầu tiên, chúng hoạt động mạnh mẽ nhất và kéo dài trong nhiều nhất 4 tiếng tiếp theo. Các bác sĩ khuyến cáo rằng, insulin tác dụng nhanh nên được tiêm trước khi ăn. Các loại thuốc insulin nằm trong nhóm tác dụng nhanh bao gồm: insulin aspart, insulin glulisine và insulin lispro.
Insulin tác dụng ngắn
Với tác dụng ngắn, loại insulin này phát huy tác dụng sau 30 phút tình từ thời điểm đưa vào cơ thể. Nó có thể đạt công dụng đỉnh trong 2 đến 3 giờ tiếp theo và duy trì được từ 3 đến 6 tiếng. Tiêm insulin tác dụng ngắn (velosulin, regular) cần được thực hiện trước loại tác dụng dài và trước khi ăn.
Insulin tác dụng trung bình
Để bắt đầu có tác dụng, loại này cần ít nhất 2 tiếng sau khi tiêm nhưng có thể đạt đỉnh trong 4 đến 12 tiếng sau đó. Hơn nữa, tác dụng của nó được kéo dài lên đến 12 tiếng. Do đó, nó được khuyên nên sử dụng 2 lần mỗi ngày kèm theo loại tác dụng nhanh hoặc ngắn. Insulin tác dụng trung bình là Neutral Protamine Hagedorn.
Insulin tác dụng dài
Theo các bác sĩ, insulin tác dụng dài mất nhiều tiếng để khởi động và sau 24 giờ mới có thể đạt đỉnh. Do đó, trong trường hợp khẩn cấp, người bệnh nên kết hợp thêm loại tác dụng nhanh hoặc tác dụng ngắn được đề cập ở trên. Hiện nay, các insulin kéo dài được sử dụng bao gồm Detemir và glargine.
Những lưu ý khi sử dụng insulin
Tiêm insulin thường được chỉ định cho bệnh nhân bị đái tháo đường. Để điều trị đạt hiệu quả, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề dưới đây.
- Insulin bảo quản trong điều kiện nhiệt độ phòng, tránh ánh sáng trực tiếp có thể lưu giữ trong 1 tháng. Nếu bạn cần dự trữ nhiều, hãy để chúng trong ngăn mát tủ lạnh.
- Tuyệt đối không tiêm insulin khi chúng đang lạnh bởi vết tiêm sẽ gây ra đau buốt.
- Người bệnh cần kiểm tra hạn sử dụng của insulin trước khi đưa vào cơ thể, tránh các hậu quả khó lường.
- Người bệnh sử dụng insulin thường xuyên nên kiểm tra nhiều lần xem chúng có dấu hiệu nào bất thường hay không. Chẳng hạn như xuất hiện hạt, bị đổi màu hay đóng băng,…
- Insulin thường được tiêm ở bụng, sau đó mới đến đùi hoặc cánh tay. Người bệnh cần lưu ý: Nếu tiêm ở bụng, cần thực hiện trước bữa sáng. Nếu tiêm insulin ở chân thì nên tiến hành trước bữa tối từ 15 đến 30 phút.
Trên đây là một số thông tin cần thiết về insulin. Đây là một loại hormone cần thiết cho bệnh nhân đái tháo đường nhằm điều chỉnh lượng glucose trong máu. Cách điều trị bệnh bằng insulin cần được chỉ định và hướng dẫn từ bác sĩ, người bệnh tuyệt đối không sử dụng một cách bừa bãi. Chúc các bạn luôn khỏe!
>> Xem thêm:
- Rối loạn đường huyết là gì? Bao gồm những loại nào?
- Tiền đái tháo đường là gì? Có chữa được không?
Bài viết được chỉnh sửa ngày 15 Tháng Tư, 2021
